De impact van fysiek spel en beweging op leerprestaties en sociaal-emotioneel gedrag

Geplaatst op 15 augustus 2024

In de moderne onderwijsomgeving ligt de nadruk vaak op academische prestaties en cognitieve ontwikkeling. Echter, recent onderzoek benadrukt steeds meer het belang van fysiek spel en beweging voor een holistische ontwikkeling van kinderen. Dit artikel onderzoekt hoe fysiek spel en beweging invloed hebben op leerprestaties en sociaal-emotioneel gedrag, en biedt aanbevelingen voor het integreren van beweging in het onderwijs en dagelijks leven.

Het Belang van Fysiek Spel

1. Verbetering van Leerprestaties

• Cognitieve Functies: Fysiek spel en beweging hebben een direct effect op cognitieve functies zoals geheugen, concentratie en probleemoplossend vermogen. Onderzoek toont aan dat regelmatige lichaamsbeweging de bloedcirculatie naar de hersenen verbetert, wat leidt tot betere leerprestaties en verhoogde mentale helderheid. Beweging stimuleert de afgifte van neurotransmitters zoals dopamine en serotonine, die cruciaal zijn voor concentratie en leervermogen.

• Academische Prestaties: Kinderen die regelmatig deelnemen aan fysiek spel vertonen vaak betere academische prestaties. Activiteiten die fysieke uitdaging bieden, zoals rennen, klimmen en sporten, bevorderen de ontwikkeling van executieve functies zoals planning, organisatie en tijdbeheer. Dit vertaalt zich vaak in betere resultaten op school, omdat kinderen beter in staat zijn om zich te concentreren en hun schooltaken efficiënt te voltooien.

• Kreativiteit en Probleemoplossing: Beweging en fysiek spel bevorderen creatief denken en probleemoplossende vaardigheden. Door betrokken te zijn bij uitdagende fysieke activiteiten leren kinderen om oplossingen te vinden voor problemen en nieuwe strategieën te ontwikkelen, wat hun creatief denken en innovatief vermogen versterkt.

2. Sociaal-Emotionele Voordelen

• Emotionele Regulatie: Fysiek spel helpt kinderen bij het reguleren van hun emoties. Door actief te bewegen, komen er endorfines vrij, die bijdragen aan een beter gevoel van welzijn en vermindering van stress. Regelmatige beweging kan helpen bij het verminderen van symptomen van angst en depressie, en bevordert een algemeen gevoel van emotionele stabiliteit.

• Sociale Vaardigheden: Tijdens fysiek spel leren kinderen belangrijke sociale vaardigheden zoals samenwerken, communiceren en conflicten oplossen. Groepsactiviteiten en teamsporten vereisen dat kinderen samenwerken en duidelijke communicatie toepassen, wat bijdraagt aan de ontwikkeling van interpersoonlijke vaardigheden en sociale competenties.

• Zelfvertrouwen en Zelfbeeld: Succesvolle deelname aan fysieke activiteiten kan het zelfvertrouwen van kinderen vergroten. Het behalen van persoonlijke en groepsdoelen in sport en spel versterkt hun gevoel van eigenwaarde en biedt een gevoel van prestatie en trots.

Integratie van Beweging in het Onderwijs

1. Bewegingsonderwijs

• Curriculum Integratie: Het integreren van beweging in het curriculum is cruciaal voor het bevorderen van een gezonde ontwikkeling. Naast reguliere gymnastieklessen zouden scholen activiteiten moeten aanbieden die fysiek spel en beweging bevorderen gedurende de schooldag. Dit kan bijvoorbeeld door kortdurende bewegingsmomenten in te bouwen tussen lessen, of door het aanbieden van extra buitenschoolse sportprogramma's.

• Multidisciplinaire Aanpak: Onderwijsinstellingen kunnen een multidisciplinaire aanpak hanteren waarbij fysieke activiteit wordt gekoppeld aan academische vakken. Bijvoorbeeld, het gebruik van bewegingsactiviteiten om wiskundeconcepten te leren of het integreren van spel in taalonderwijs kan de betrokkenheid van leerlingen vergroten en de leerresultaten verbeteren.

• Motivatie en Betrokkenheid: Leraren spelen een belangrijke rol in het motiveren van leerlingen om actief deel te nemen aan bewegingsactiviteiten. Het creëren van een positieve en inclusieve omgeving waarin beweging wordt aangemoedigd, kan bijdragen aan een verhoogde deelname en betrokkenheid van alle leerlingen.

2. Ouderlijke Betrokkenheid

• Gezinsactiviteiten: Ouders kunnen een actieve rol spelen door fysiek spel en beweging thuis te bevorderen. Gezinsactiviteiten zoals wandelen, fietsen of spelletjes in de tuin kunnen bijdragen aan een actieve levensstijl en het belang van beweging benadrukken. Het bevorderen van een actieve levensstijl binnen het gezin helpt bij het creëren van gezonde gewoonten vanaf jonge leeftijd.

• Ondersteuning van Onderwijsinstellingen: Ouders kunnen ook ondersteuning bieden aan scholen door betrokken te zijn bij en bij te dragen aan schoolactiviteiten die beweging bevorderen. Dit kan door deel te nemen aan ouderavonden over het belang van beweging of door vrijwilligerswerk te doen bij sportevenementen en buitenschoolse activiteiten.

Het Creëren van een Actieve Leeromgeving

1. Fysieke Ruimtes en Faciliteiten

• Ontwerp van Leeromgevingen: Het ontwerp van leeromgevingen kan een aanzienlijke invloed hebben op de hoeveelheid beweging die leerlingen ervaren. Scholen kunnen investeren in speelse en actieve leeromgevingen door het creëren van stimulerende buitenruimtes, speelplaatsen en actieve leerhoeken binnen het gebouw.

• Veiligheid en Toegankelijkheid: Het is essentieel dat bewegingsfaciliteiten veilig en toegankelijk zijn voor alle leerlingen. Dit betekent dat speelruimtes goed onderhouden moeten worden en dat er aandacht moet zijn voor inclusiviteit, zodat alle leerlingen, inclusief die met speciale behoeften, toegang hebben tot de middelen voor fysiek spel en beweging.

2. Beleid en Begeleiding

• Beleid voor Lichaamsbeweging: Scholen en onderwijsinstellingen kunnen beleid ontwikkelen dat de integratie van beweging in het dagelijks schema bevordert. Dit kan bestaan uit het vaststellen van minimale bewegingsvereisten per dag of week, en het monitoren van de naleving van deze richtlijnen.

• Training voor Leraren: Leraren kunnen training en professionalisering krijgen om hen te helpen bij het effectief integreren van beweging in hun lessen en lesplannen. Dit kan door het aanbieden van workshops over het ontwerpen van actieve leeractiviteiten en het bevorderen van een actieve leeromgeving.

Onderzoek en Evaluatie

1. Effectiviteitsmeting

• Onderzoek naar Bewegingseffecten: Het is belangrijk om voortdurend onderzoek te doen naar de effecten van beweging op leerprestaties en sociaal-emotioneel gedrag. Dit kan door middel van wetenschappelijke studies en evaluaties van onderwijsprogramma's die gericht zijn op het bevorderen van fysieke activiteit.

• Evaluatie van Programma's: Scholen en gemeenschappen moeten programma's en initiatieven die beweging bevorderen evalueren om te bepalen hoe effectief ze zijn. Dit kan door het verzamelen van gegevens over de deelname aan beweging, academische prestaties en sociaal-emotionele ontwikkeling van leerlingen.

2. Feedback en Aanpassing

• Leerling- en Ouderlijke Feedback: Het verzamelen van feedback van leerlingen en ouders kan helpen bij het verbeteren van bewegingsprogramma's en initiatieven. Dit biedt inzicht in hoe goed de programma's functioneren en waar verbeteringen mogelijk zijn.

• Continue Aanpassing: Op basis van evaluaties en feedback moeten scholen en gemeenschappen bereid zijn om hun benaderingen aan te passen en te verbeteren. Dit zorgt ervoor dat de benaderingen blijven voldoen aan de behoeften van leerlingen en bijdragen aan hun algehele ontwikkeling.

Conclusie

Fysiek spel en beweging zijn essentieel voor een gezonde ontwikkeling van kinderen en adolescenten. De voordelen reiken verder dan alleen fysieke gezondheid; ze omvatten verbeterde leerprestaties, sociaal-emotionele groei en versterkte sociale vaardigheden. Door beweging effectief te integreren in het onderwijs en dagelijks leven, kunnen we bijdragen aan een holistische ontwikkeling van jongeren.

Het is belangrijk dat ouders, opvoeders en beleidsmakers samenwerken om een omgeving te creëren waarin beweging wordt aangemoedigd en ondersteund. Door aandacht te besteden aan zowel de lichamelijke als sociaal-emotionele aspecten van beweging, kunnen we een positieve impact maken op de algehele welzijn en ontwikkeling van onze kinderen.

Geraadpleegde bronnen

• Bailey, R. (2006) Physical education and sports in schools: a review of benefits and outcomes. Journal of School Health, Vol. 76, No. 8, pp. 397-401.
• Bailey, R.,  Armour, K., Kirk, D., Jess, M. Pickup, I., Sandford, R. (2009) The educational benefits claimed for physical education and school sport: an academic review. Research papers in education, Vol. 24, No. 1, pp. 1-17.
• Collard, D.C.M., Boutkan, S., Grimberg, L., Lucassen, J.M.H., Breedveld, K. (2014) Effecten van sport en bewegen op de basisschool: Voorstudie naar de relatie tussen sport en bewegen op school en schoolprestaties. Utrecht: Mulier Instituut.
• Ekeland, E., Heian, F., Hagen, K.B. (2005) Can exercise improve self-esteem in children and young people? A systematic review of randomised controlled trials. British Journal of Sports Medicine, Vol. 39, No. 11, pp. 792-798.
• Esteban-Cornejo, I., Tejero-Gonzalez, C.M., Sallis, J.F., Veiga, O.L. (2015) Physical activity and cognition in adolescents: A systematic review. Journal of Science and Medicine in Sport, Vol. 18, p. 534-539.
• Jaakkola, T., Hillman, C., Kalaja, S. & Liukkonen, J. (2015) The associations among fundamental movement skills, self-reported physical activity and academic performance during junior high school in Finland. Journal of Port Sciences, Vol. 33, No. 16, p. 1719-1729.
• Jacobs, F., Diekstra, R. (2009) Effecten van sportbeoefening op de cognitieve, sociaal-emotionele en morele ontwikkeling van kinderen en jeugdigen. Sportgericht 2009, p. 63.
• Oberon (2012) Rapportage sociaal-emotionele ontwikkeling: Playing for Success. Utrecht: Oberon
• Sharp, C., Chamberlain, T., Morisson, J., Filmer-Sankey, C. (2007) Playing for Success. An Evaluation of its Long Term Impact. National Foundation for Education Research.
• Talebzadeh, F., Jafari, P. (2012) How Sport and Art could be Effective in the Fields of Social, Cognitive and Emotional Learning? Cyprus International Conference on Educational Research (CY-ICER-2012) North Cyprus, US08-10 February, 2012.
• Van den Auweele, Y., Van de Vliet, P., Delveaux, K. (2001) Fysieke activiteit en welbevinden. Vlaams Tijdschrift voor Sportgeneeskunde & -wetenschappen. Speciale uitgave.