Hoe effectief is het gebruik van leesstrategieën voor het verbeteren van begrijpend lezen bij zwakke lezers in het vmbo?

Geplaatst op 13 augustus 2024

In het vmbo ondervinden veel leerlingen moeite met begrijpend lezen, wat hen kan belemmeren in hun academische vooruitgang en zelfvertrouwen. Het effectief toepassen van leesstrategieën kan echter een belangrijke rol spelen in het verbeteren van hun leesvaardigheid. Dit artikel onderzoekt de effectiviteit van verschillende leesstrategieën voor zwakke lezers in het vmbo en biedt praktische richtlijnen voor leerkrachten om deze strategieën succesvol toe te passen.

1. Het Belang van Begrijpend Lezen

Begrijpend lezen is een cruciale vaardigheid voor academisch succes, vooral in het vmbo, waar de leesstof vaak complexer wordt en inhoudelijk uitdagender is. Het vermogen om teksten te begrijpen, analyseren en interpreteren is essentieel voor het volgen van instructies, het voltooien van opdrachten en het voorbereiden op examens. Leerlingen die moeite hebben met begrijpend lezen kunnen kampen met verminderde prestaties en zelfvertrouwen, wat hen kan ontmoedigen.

2. Leesstrategieën en Hun Doelstellingen

Leesstrategieën zijn technieken die lezers helpen om teksten beter te begrijpen en te onthouden. Voor zwakke lezers in het vmbo kunnen specifieke strategieën bijzonder nuttig zijn. Enkele veelgebruikte strategieën zijn:

• Voorspellend Lezen: Bij deze strategie maken leerlingen voorspellingen over de inhoud van de tekst op basis van de titel, kopjes en afbeeldingen. Dit helpt hen om zich een mentaal beeld te vormen van wat ze gaan lezen en om hun aandacht te richten op relevante informatie.

• Het Stellen van Vragen: Het actief stellen van vragen over de tekst bevordert diepere betrokkenheid. Leerlingen leren om vragen te formuleren over belangrijke punten en details, wat hun begrip en herinnering kan verbeteren.

• Samenvatten: Door teksten samen te vatten, kunnen leerlingen de kernideeën en belangrijkste informatie uit een tekst extraheren. Dit helpt hen om de essentie van de tekst te begrijpen en om hun eigen leerdoelen te evalueren.

• Markeren en Annoteren: Het markeren van sleutelzinnen en het maken van aantekeningen in de marge kunnen leerlingen helpen om belangrijke informatie te identificeren en te onthouden. Dit visuele hulpmiddel kan de leeservaring verrijken en de concentratie verbeteren.

• Visualisatie: Het creëren van mentale beelden van de tekstinhoud helpt leerlingen om complexe informatie beter te begrijpen en te onthouden. Door visuele representaties te maken, kunnen ze abstracte concepten concreter maken.

3. Praktische Toepassing van Leesstrategieën in de Klas

De effectiviteit van leesstrategieën hangt af van hoe goed ze worden geïmplementeerd in de klas. Hier zijn enkele praktische tips voor leerkrachten om leesstrategieën effectief toe te passen bij zwakke lezers in het vmbo:

• Instructie en Oefening: Begin met duidelijke instructie over elke leesstrategie en geef leerlingen de gelegenheid om deze in de praktijk toe te passen. Oefeningen kunnen variëren van het lezen van korte teksten tot het analyseren van langere passages.

• Modelen van Strategieën: Leerkrachten kunnen demonstreren hoe ze zelf leesstrategieën toepassen door hardop te denken tijdens het lezen. Dit biedt leerlingen een concreet voorbeeld van hoe ze deze technieken zelf kunnen gebruiken.

• Gerichte Feedback: Geef leerlingen gerichte feedback op hun toepassing van leesstrategieën. Dit helpt hen om te begrijpen wat goed gaat en waar verbetering mogelijk is.

• Differentiatie: Pas leesstrategieën aan op basis van de individuele behoeften van leerlingen. Zwakke lezers kunnen extra ondersteuning en aangepaste strategieën nodig hebben om effectief te kunnen lezen en begrijpen.

4. Ondersteunende Hulpmiddelen en Technieken

Naast leesstrategieën zijn er aanvullende hulpmiddelen en technieken die kunnen bijdragen aan verbeterd begrijpend lezen:

• Visuele Hulpmiddelen: Het gebruik van diagrammen, mindmaps en grafische organiserende tools kan leerlingen helpen om informatie te structureren en te begrijpen.

• Technologische Hulpmiddelen: Digitale leesprogramma’s en apps kunnen interactieve en aangepaste leeservaringen bieden die aansluiten bij de behoeften van zwakke lezers. Deze tools kunnen ook extra oefenmateriaal en feedback bieden.

• Peer Teaching: Het laten samenwerken van leerlingen kan hen helpen om hun leesstrategieën te delen en elkaar te ondersteunen. Peer teaching kan de motivatie verhogen en een collaboratieve leeromgeving bevorderen.

5. Evaluatie en Monitoring van Vooruitgang

Het is essentieel om regelmatig de voortgang van leerlingen te evalueren om te bepalen of de toegepaste leesstrategieën effectief zijn. Enkele manieren om dit te doen zijn:

• Leestoetsen en Evaluaties: Gebruik toetsen en evaluaties om de voortgang van begrijpend lezen te meten. Dit kan helpen om te identificeren welke strategieën goed werken en waar verdere ondersteuning nodig is.

• Reflectie en Zelfbeoordeling: Moedig leerlingen aan om te reflecteren op hun leeservaringen en om zelfbeoordelingen te maken van hun leesstrategieën. Dit kan hen helpen om zelfbewustzijn te ontwikkelen en hun eigen voortgang te monitoren.

• Feedback van Leerlingen: Verzamel feedback van leerlingen over hun ervaringen met leesstrategieën en pas de instructie aan op basis van hun input. Dit kan helpen om de leesstrategieën te verbeteren en meer op maat gemaakte ondersteuning te bieden.

6. Betrekken van Ouders bij Leesbevordering

De betrokkenheid van ouders kan een belangrijke rol spelen in het bevorderen van begrijpend lezen. Leerkrachten kunnen ouders betrekken door:

• Ouderavonden en Workshops: Organiseer ouderavonden of workshops om ouders te informeren over effectieve leesstrategieën en hoe ze hun kinderen thuis kunnen ondersteunen.

• Thuis Leesactiviteiten: Moedig ouders aan om leesactiviteiten thuis te organiseren die de leesstrategieën ondersteunen, zoals samen lezen en discussiëren over teksten.

• Communicatie en Samenwerking: Onderhoud open communicatielijnen met ouders om hen op de hoogte te houden van de voortgang van hun kinderen en om hen te betrekken bij het leerproces.

Conclusie

Het effectief toepassen van leesstrategieën kan een significante impact hebben op het verbeteren van begrijpend lezen bij zwakke lezers in het vmbo. Door gerichte instructie, praktische toepassing en regelmatige evaluatie kunnen leerkrachten leerlingen helpen om hun leesvaardigheden te versterken en academisch succes te behalen. Het betrekken van ouders en het gebruik van ondersteunende hulpmiddelen kunnen verder bijdragen aan een effectieve leesbevordering. Door een systematische en holistische benadering te hanteren, kunnen we de leeservaring van leerlingen verrijken en hen helpen om met vertrouwen en vaardigheid te lezen.

Geraadpleegde bronnen

1. Amos van Gelderen.2012 ‘Basisvaardigheden en het onderwijs in lezen en schrijven’ in Levende talen,’jrg 13, nr 1, p. 1-15. http://www.lt-tijdschriften.nl/ojs/index.php/ltt/article/view/136
2. Bimmel, P. en E. Van Schooten. 2004 in: L1 - Educational Studies in Language and Literature, nr. 4, p. 85-102.
3. P.W. van den Broek, 2009. Cognitieve en neurologische processen tijdens begrijpend lezen: Fundamenteel onderzoek en onderwijskundige toepassing. Oratie, Rijksuniversiteit Leiden. http://media.leidenuniv.nl/legacy/oratie-van-den-broek-p.pdf
4. Duke, N., & Carlisle, J. F. 2011. Comprehension development. In M. L. Kamil, P. D. Pearson, P. A. Afflerbach, & E. B. Moje (Eds.), Handbook of Reading Research, Vol. 4, p. 199-228. New York: Routledge.
5. Hacquebord, H. 2007. De leesvaardigheid van vmbo-leerlingen. In: D. Schram (Red.), Lezen in het vmbo, onderzoek, interventie, praktijk. Delft: Uitgeverij Eburon, p. 55-75
6. Kintsch, W. 1998 Comprehension: A paradigm for cognition. New York: Cambridge University Press.
7. Marzano, R.J. 2004. Building Background Knowledge for Academic Achievement: Research on What Works in Schools, Alexandria: ASCD
8. Nielen, T., Mol, S., Sikkema-de Jong, M. en Bus, A. 2015. Waarom veel kinderen en adolescenten niet meer lezen. 4W Uitgave 1-2015/2016, website 4w.kennisnet.nl
9. Vernooy, K. 2007 Effectief Leesonderwijs nader bekeken. Technisch lezen, woordenschat en leesstrategieën in samenhang. Paper. Projectbureau Kwaliteit voor de implementatiekoffer van site www.schoolaanzet.nl en www.taalpilots.nl.
10. Snow, C., & Moje, E. (2010). Why is everyone talking about adolescent literacy? Phi Delta Kappan, 91, 66-69. https://morphologopedia.wikispaces.com/file/view/Adolescent+Literacy.pdf
11. Wang, J. H., & Guthrie, J. T. 2004. Modeling the effects of intrinsic motivation, extrinsic motivation, amount of reading, and past reading achievement on text comprehension between U.S. and Chinese students. Reading Research Quarterly, 39, p. 162-186.