Programma LeerKracht doorbreekt eilandjescultuur

Leraren gaan meer samenwerken en hun kennis met elkaar delen wanneer gewerkt wordt met het programma leerKRACHT. Daardoor verbeteren zij hun onderwijs, zo blijkt uit NRO-onderzoek.

Stapsgewijs verbeteren

Kerngedachte in het programma is dat verbetering van het onderwijs ligt in ontwikkeling van leraren: leraren die van en met elkaar leren en samen het onderwijs stapsgewijs te verbeteren. Dit samen stapsgewijs verbeteren kan bijvoorbeeld in een professionele leergemeenschap. Een professionele leergemeenschap kan veel verschillende vormen aannemen en is gericht op het leren van zowel de professionals in de school als de leerlingen. Kenmerken van een professionele leergemeenschap zijn:

• Een professionele cultuur. Deze cultuur is gericht op gedeelde normen en waarden in de school. De focus ligt bij het leren van de leerlingen.
• Leren wordt mogelijk gemaakt door de structuur van de organisatie. Er wordt samengewerkt om te leren en er is ruimte om elkaar te ondersteunen.
• Samen leren wordt gefaciliteerd en begeleid door de leiders van de organisatie.
• Het informatiesysteem in de school is gericht op het verbeteren van de resultaten van de leerlingen.
• Het HR-beleid van de school is gericht op samen ontwikkelen.

Naast deelname aan een professionele leergemeenschap kan samen leren door leraren vorm krijgen door deelname aan speciale programma’s, die gericht zijn op het professionaliseren en leren van de leraren. Stichting leerKRACHT heeft een dergelijk programma ontwikkeld.

Inhoud programma

Het programma leerKRACHT bestaat uit de volgende kernonderdelen:

• Lesbezoek: Lesobservaties van leraren bij elkaar.
• Bordsessie: Teamsessies, bespreken van leerresultaten, doelen formuleren en verbeteracties afspreken.
• Lesontwerp: Gezamenlijke voorbereiding van lessen, ervaringen uitwisselen en verbeteringen aanbrengen.

Bovenstaand programma is in 2012 geïntroduceerd door middel van een kleinschalige pilot. Inmiddels nemen ongeveer 500 scholen deel aan dit programma. Het programma kan in een half jaar tot een jaar op een school worden uitgerold en vervolgens in de cultuur van de school worden ingebed. In leerKRACHT wordt gewerkt met ‘veranderteams’. Dit zijn de groepen waarin leraren met elkaar de kernonderdelen vormgeven.

Ervaringen

Het NRO-onderzoek was erop gericht de ervaringen van leraren met leerKRACHT boven water te krijgen. Daarnaast was het doel van het onderzoek het in beeld brengen van de opbrengsten van het programma voor hun kennisontwikkeling. Het derde doel van het onderzoek was de kennisdeling binnen het team en daarbuiten te inventariseren. Het onderzoek kreeg vorm door op vijf scholen voor voortgezet onderwijs, waar al enkele jaren gewerkt wordt met het programma leerKRACHT, vragenlijstonderzoek te doen en groepsgesprekken te voeren.

Kennisontwikkeling

De resultaten van het onderzoek lieten zien dat leraren leerKRACHT belangrijk vinden voor hun kennisontwikkeling. Dit kwam met name naar voren wanneer het ging om kennis die praktisch toe te passen was op het gebied van pedagogisch-didactisch handelen. Leraren gaven in het onderzoek ook aan een ontwikkeling van hun persoonlijke vaardigheden te zien, zoals samenwerken en feedback geven. Door een leraar werd bijvoorbeeld aangegeven dat hij geleerd heeft te werken met lesdoelen en verschillende werkvormen.

Een andere uitkomst van het onderzoek was dat leerKRACHT niet duidelijk bijdraagt aan hun vakkennis en theoretische kennis. Dit resultaat was niet verrassend, gezien de doelen van het programma: samenwerken, leren en ervaringen delen.

Kennisdeling

Deelname aan het programma leerKRACHT levert voor de leraren nog meer op. Voor hen wordt zichtbaar dat er meer overleg en samenwerking mogelijk en nodig is dan vooraf gedacht werd. Daarnaast leggen docenten meer lesbezoeken af als zij deelnemen aan het programma leerKRACHT dan daarvoor. Het afleggen van lesbezoeken wordt zo voor hen vanzelfsprekender.

"Afleggen van lesbezoeken wordt vanzelfsprekender"

Cultuur

Ook zien leraren een meer open cultuur, meer onderling vertrouwen en een goede sfeer ontstaan. Leraren werken nu vaker sectiebreed: onderbouw- en bovenbouwleraren hebben meer contact, wat zorgt voor een doorlopende lijn in de lesstof en werkwijze. Dat is winst, want op veel scholen in het basisonderwijs is nog sprake van een sterke eilandjescultuur. Dat houdt in dat leraren hun eigen eilandje hebben binnen de school, waarbinnen zij hun eigen pedagogisch handelen uitdragen. Tussen die verschillende eilandjes zijn grote verschillen tussen het pedagogisch handelen van docenten. Dit is niet gunstig voor leerlingen met een risico op gedragsproblemen, omdat juist voor deze leerlingen een eenduidige benadering noodzakelijk is.

Kennisdeling

Naast onderling vertrouwen en een goede sfeer hebben leraren behoefte aan schoolbrede kennisdeling. Het is belangrijk om goede manieren te vinden om dit te organiseren en te faciliteren. Bovendien moet er ruimte zijn voor het delen en ontwikkelen van vakkennis, theoretische kennis en onderzoekskennis. Hierin kunnen zowel de leidinggevende als het schoolbestuur een belangrijke rol spelen.

Bronnen

• Heemskerk, I. M. C. C., Schenke, W. (2016). Rapport Kennisontwikkeling en kennisdeling met leerKRACHT. Rapport 956. Amsterdam: Kohnstamm Instituut.
• Kerpel, A. (2014). De professionele leergemeenschap.Verkregen op 20-02-2017 van https://wij-leren.nl/professioneel-leraar.php
• Bij dit artikel is gebruik gemaakt van het persbericht van het NRO.