Verrijking bij thema's in de kleuterklas

Thema’s in de onderbouw inzetten als verrijking

Hoe kun je in de kleuterklas een thema gebruiken om verrijking aan te bieden aan kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong?

In dit artikel illustreert de auteur dit aan de hand van een praktijkvoorbeeld.

Het voorbeeld

“Waar gaan we het de komende tijd met elkaar over hebben in onze klas?” Groep 2 van basisschool De Springplank denkt intensief na. De leerkracht en de kinderen zijn gewend het nieuwe thema samen te bespreken: Wat hebben de kinderen al geleerd in de afgelopen tijd en wat willen ze nog leren?

Een van de leerlingen ziet dat het buiten flink regent en zegt: “Ik zou het wel over de regen willen hebben, juf.” Tot verbazing van de leerkracht is gelijk een heel aantal kinderen enthousiast en zo ontstaat met elkaar het nieuwe thema.

Thema betekenisvol maken

Een succesvol thema moet betekenisvol zijn voor de leerlingen. Het thema ‘regen’ voldoet aan die eis; alle kinderen hebben er mee te maken en weten er vragen over te bedenken.

De leerkracht verkent daarom allereerst wat de leerlingen al weten van regen en wat ze nog willen weten. Ze komt er dan direct ook achter wat de voorkennis is van leerlingen met een ontwikkelingsvoorsprong. Bij deze kleuters merkt ze dat bepaalde thema’s voor hen net zo nieuw zijn als voor de andere kinderen in de klas en dat ze daarmee prima aansluiting vinden bij de rest van de groep.

In het gesprek in groep 2 over ‘regen’ komen de volgende vragen naar boven:

• Wat is regen eigenlijk?
• Hoe ontstaan wolken?
• Hoe werkt een regenmeter?
• Wat voor kleding draag je als het regent?
• Hoe hoog kunnen waterdruppels komen als ik in een regenplas spring?

Er is een aantal kinderen dat een paar vragen bedenkt waarvoor niet alle leerlingen interesse hebben, maar die de leerkracht wel als verrijking in kan zetten:

• Regent het overal op de wereld evenveel?
• Waarom heet een regenwoud zo?
• Hoe kan het dat je soms de kleuren van de regenboog ziet in een plas?

De juf kiest met de kinderen voor het thema ‘regen’ met als verdieping ‘het regenwoud’.

Denken en leren in het thema

Bij het verder uitwerken van het thema zorgt de leerkracht dat ze haar lessen opbouwt voor alle niveaus binnen de groep. Met in haar achterhoofd de niveaus uit de Taxonomie van Bloom bedenkt ze vragen en activiteiten die aansluiten bij de verschillende ontwikkelingsniveaus.

Bloom onderscheidt verschillende stappen van denkvaardigheid, tot en met het ‘hogere orde denken’ waarmee kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong uitgedaagd kunnen worden. Dat geeft leerkrachten handvatten om in hun lessen alle niveau’s van denken aan de orde te laten komen.

Aan de hand van dit ene thema kan de leerkracht daarmee op een natuurlijke manier zorgen voor differentiatie in de gespreksactiviteiten, lessen en opdrachten.

Figuur 1. Bron: talentstimuleren.nl

Een voorbeeld van hoe de leerkracht denkvaardigheden inzet bij de vraag: ‘hoe ontstaan wolken’:

Figuur 2. Eigen ontwerp

Het aanspreken van het denken is juist voor kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong zo belangrijk, omdat zij van nature vaak op een creatieve, analytische en kritische manier denken en daarmee worden uitgedaagd op iets wat bij hen past.

Door bewust bezig te zijn met denkvaardigheden heeft de leerkracht van De Springplank ontdekt dat zij kinderen eerder vaak aansprak op het niveau van onthouden, begrijpen en toepassen.

Nu zij andersoortige vragen heeft leren stellen is haar onderwijs veel afwisselender geworden. Er komen kinderen in beeld die ze niet eerder had gesignaleerd als een leerling met een ontwikkelingsvoorsprong.

Bovendien valt het haar op dat de open vragen/opdrachten die ontstaan door het bewust inzetten van hoge denkvaardigheden vaak voor alle kinderen interessant zijn. Alle antwoorden en oplossingen zijn dan namelijk goed.

En voor haarzelf als leerkracht is het ook echt leuk om te doen; ze geniet er van om te ontdekken hoe kinderen denken!

Onderzoekend leren

Naast het inzetten van de Taxonomie van Bloom heeft de leerkracht het onderzoekend leren in elk thema een plek gegeven. Binnen een thema van zes weken heeft ze minimaal één week ruimte voor een onderzoeksproject met de kinderen voor wie deze verdieping goed is. Dit doet ze volgens het TASC model, dat ze heeft aangepast op het niveau passend bij kleuters.

Figuur 3. B. Wallace 

In de kleine kring verdiept de leerkracht zich met een aantal leerlingen in het regenwoud. Ze doet dat net als anders volgens een vaste volgorde, zodat de kinderen het onderzoekend leren onder de knie krijgen. Daar hebben ze in de verdere schoolloopbaan profijt van.

 
Figuur 4. Eigen ontwerp

Het resultaat is een gezamenlijk gemaakte maquette van een regenwoud. Aan de hand van de maquette leggen de leerlingen aan de rest van de groep uit dat het daar door het warme en vochtige klimaat vaak regent. Dat hadden ze thuis ook onderzocht door een test in de badkamer, waarbij condens ontstond in een natte ruimte.

Samenvattend

In groep 2 op De Springplank heeft iedereen plezier met het thema regen. De kinderen verdiepen zich in een voor hen betekenisvol onderwerp en passen dat in de pauze praktisch toe (leuk, dat springen in de plassen op het schoolplein!)

Sommige leerlingen gaan een stapje verder en denken na over regen in de rest van de wereld én ze weten dit uit te leggen aan hun klasgenoten.

En de juf geniet ervan hoe al haar leerlingen leren en hoe zij erin geslaagd is goede verrijking aan te bieden door middel van een verdiepend deelthema (het regenwoud), het inzetten van de Taxonomie van Bloom en de onderzoeksopdracht met behulp van ontdekken leren.

Bronnen

1. De Bode, J., Nijman, L. (2014). Hoe bedenk je het? Creatief denken in het basisonderwijs
2. Website over 'Omgaan met verschillen' 
3. Algra, H. Ontwikkelingsvoorsprong en hoogbegaafdheid
4. Meersman, A. (2017). Kleuters die net iets meer kunnen
5. Wallace, B. (2000). Tasc model