10 jaar cultuurcoördinatoren op school

Dit jaar is het tien jaar geleden dat de eerste interne cultuurcoördinatoren in Nederland het officiële certificaat icc ontvingen. Hoe staat de interne cultuur-coördinator er nu, begin 2015, voor?

Het begin

In 2004 startte het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap de Regeling Versterking Cultuureducatie. Scholen uit primair onderwijs kregen € 10,90 per leerling voor cultuureducatie en werden geacht een cultuurbeleid voor de school te ontwikkelen. Een groep van experts ontwikkelde de cursus interne cultuurcoördinator (icc) als nascholing voor groepsleerkrachten. De interne cultuurcoördinator moest de spil worden voor cultuuronderwijs in de school, en zou verantwoordelijk worden voor het cultuurbeleid en voor contacten met de culturele omgeving van de school. 

Aantallen

In het najaar van 2005 ontvingen de eerste icc’ers hun certificaat. Vijf jaar later in 2010 stond de teller op 3.000 certificaten en in de tussentijd waren sommige pabo’s gestart met minoren cultuureducatie waarin studenten ook het certificaat icc kunnen behalen. Nu nog weer vijf jaar later, in 2015, zal de 6.000e icc’er gecertificeerd worden. Op 1 januari 2015 waren er exact 5923 gecertificeerde cultuurcoördinatoren.

Daarmee is er één gecertificeerde cultuurcoördinator op iedere 264 leerlingen (uitgaande van voorlopige tellingen op peildatum 1 oktober 2014 van de Dienst Uitvoering Onderwijs). 

Dat zou erop neerkomen dat ongeveer 78% van de schoolvestigingen in het primair onderwijs (hoofd- en nevenvestigingen meegeteld) over een icc’er beschikken. In de praktijk blijkt dit percentage nog wat hoger te liggen met 85% van de scholen volgens de recente Monitor cul-tuuronderwijs in het primair onderwijs (Sardes en Oberon, oktober 2014). Dat verschil is niet zo gek, scholen kunnen ook een cultuurcoördinator aanstellen die niet de officiële cursus heeft gevolgd. Bovendien komt het voor dat een schoolbestuur een cultuurcoördinator aanstelt voor meerdere scholen. Net zoals sommige scholen weer meer dan een cultuurcoördinator hebben. 

Wat doet de icc’er?

Vanaf de start was de idee dat de cultuurcoördinator vooral een coördinerende rol zou hebben en verantwoordelijk zou zijn voor het cultuurbeleid van de school, voor de samenwerking met de culturele omgeving en voor het creëren van draagvlak voor cultuuronderwijs in de school. Dat blijken in de praktijk ook de belangrijkste taken van de icc’er en dat is door de jaren heen niet veranderd. Zowel in de recente monitor uit 2014 als in een eerdere monitor uit 2009 worden deze als de belangrijkste taken genoemd. 

Wat wel opvalt is dat het aantal uren dat cultuurcoördinatoren tot hun beschikking hebben voor hun taak is gedaald. Dat is in 2014 gemiddeld 28,2 uur per schooljaar wat neerkomt op gemiddeld drie kwartier per week. In 2009 was dat 1,2 uur per week. 

Kunstlessen in de klas 

De monitor cultuuronderwijs kijkt niet alleen naar de rol van de cultuurcoördinator maar brengt veel meer aspecten van cultuuronderwijs in beeld. Zo is aan de respondenten (directeuren en icc’ers) van het onderzoek ook gevraagd wat er op hun school concreet gedaan wordt aan cultuuronderwijs. Het aantal uren dat scholen wekelijks besteden aan cultuuronderwijs blijkt de afgelopen jaren maar weinig veranderd.

Muziek en tekenen/handvaardigheid komen op bijna alle scholen in alle groepen wekelijks aan bod. Dans en drama komen, vooral in de hogere groepen, veel minder voor. Gemiddeld besteden scholen in  groep 2 ongeveer 9 uur per week aan culturele vakken versus ruim 5 uur in groep 4 en groep 7. 

De cultuurcoördinator is niet degene die al deze lessen geeft, dat ligt in de meeste gevallen bij de groepsleerkrachten zelf. Wat opvalt is dat de directeuren en icc’ers die de monitor hebben ingevuld over het algemeen niet zo heel tevreden zijn over de deskundigheid van de groepsleerkrachten in de kunstvakken, vooral in muziek. Maar liefst 20% van hen vindt dat de groepsleerkrachten niet deskundig genoeg zijn om muzieklessen te geven en 69% vindt dat zij dat maar in enige mate zijn.

Desalniettemin komt nascholing van leerkrachten in cultuuronderwijs maar weinig voor. Wel is er een stijging te zien in het aantal scholen met vakleerkrachten voor cultuur van 19% in 2009 naar 27% in 2014.  Vooral voor de discipline muziek komen veel vakleerkrachten voor. Toch heeft bijna driekwart van de scholen geen vakleerkrachten en verreweg de meesten van hen zeggen dat dat komt omdat er onvoldoende financiële middelen zijn hiervoor.

Culturele activiteiten

Scholen organiseren vaker culturele activiteiten voor hun leerlingen dan vijf jaar geleden. Maar liefst 72% van de ondervraagde scholen organiseert nu ieder schooljaar meerdere activiteiten, versus 56% in 2009. Qua activiteiten scoren theatervoorstellingen hoog, zowel binnen de school als buiten de school. Binnen de school worden verder ook wel beeldend kunstenaars en dansers uitgenodigd en komen leskisten vanuit musea of archieven relatief veel voor. Buiten de school komen ook bezoeken aan musea en monumenten veel voor. 

In de organisatie van deze activiteiten maakt de cultuurcoördinator duidelijk een verschil. Scholen met een cultuurcoördinator bieden leerlingen meer activiteiten dan scholen zonder cultuurcoördinator. Ook blijken scholen met een cultuurcoördinator wat meer tevreden over het cultuuronderwijs bij hen op school dan scholen zonder cultuurcoördinator. Zij geven hun cultuuronderwijs gemiddeld een 6,8 ver-sus een 6,1 op scholen zonder cultuurcoördinator. 

En nu verder…

Na een jaar of vijf icc hadden we al verwacht dat de aanwas langzaam af zou nemen, maar die blijft constant. Jaarlijks ontvangen gemiddeld 500 nieuwe cultuurcoördinatoren hun certificaat. Zittende cultuurcoördinatoren kunnen zich bovendien steeds verder ontwikkelen met nascholingscursussen en recentelijk ook met de post-hbo opleiding tot cultuurbegeleider, speciaal voor icc’ers. Het zou interessant zijn om ook die groep te volgen en over vijf jaar weer de balans op te maken. Het blijkt nu dat de cultuurcoördinator inderdaad verschil maakt. Wordt dat verschil nog groter met een cultuurbegeleider?

Literatuur:

-Hoogeveen. K., Beekhoven, S., Kieft, M. Donker, A., Grinten, van der M. (2014). Monitor cultuuronderwijs in het primair onderwijs & programma Cultuureducatie met kwaliteit (2013-2014). Utrecht: Sardes; Oberon
Download de publicatie hier. 
-Hoogeveen. K., Beekhoven, S., Oomen, C., Visser, I., Donker, A. (2009). Cultuureducatie in het primair en voortgezet onderwijs. Monitor 2008-2009. Utrecht: Sardes; Oberon
Bron: Oberon 
-Klik hier voor meer informatie over icc 
Voor de uitgebreidere analyse van aantallen cultuurcoördinatoren, bijvoorbeeld per provincie en per 10.000 leerlingen klik hier.