Verplichte deelname aan formatieve toetsen: impact op leerprestaties in het mbo

Geplaatst op 15 augustus 2024

In het middelbaar beroepsonderwijs (mbo) spelen formatieve toetsen een cruciale rol in het leerproces van studenten. Deze toetsen zijn ontworpen om het leerproces te ondersteunen door feedback te geven en voortgang te monitoren, zonder de druk van formele beoordelingen. De vraag die steeds relevanter wordt, is hoe verplichte deelname aan formatieve toetsen de leerprestaties van mbo-studenten beïnvloedt. Dit artikel onderzoekt de impact van verplichte deelname aan deze toetsen en biedt inzichten in hoe deze verplichting kan bijdragen aan verbeterde leerresultaten.

Wat zijn Formatieve Toetsen?

Formatieve toetsen zijn evaluaties die tijdens het leerproces worden afgenomen om studenten te helpen bij hun ontwikkeling. In tegenstelling tot summatieve toetsen, die bedoeld zijn om de eindresultaten van leren te beoordelen, richten formatieve toetsen zich op het bieden van feedback en het verbeteren van de leerstrategieën van studenten.

Kenmerken van Formatieve Toetsen

• Feedbackgericht: De primaire functie van formatieve toetsen is om studenten feedback te geven over hun voortgang. Deze feedback helpt hen te begrijpen waar ze staan en welke gebieden verbetering behoeven.

• Leerondersteuning: Deze toetsen zijn bedoeld om het leerproces te ondersteunen door studenten te voorzien van informatie die hen helpt om effectievere studie- en leerstrategieën te ontwikkelen.

• Geen Beoordeling: Formatieve toetsen hebben doorgaans geen invloed op de eindcijfers. Ze zijn bedoeld om studenten te helpen zonder extra druk van beoordelingscriteria.

Verplichte Deelname aan Formatieve Toetsen

In veel mbo-opleidingen is deelname aan formatieve toetsen verplicht gesteld. Deze verplichting kan verschillende effecten hebben op de leerprestaties van studenten.

1. Motivatie en Betrokkenheid

De verplichting om deel te nemen aan formatieve toetsen kan zowel positieve als negatieve effecten hebben op de motivatie en betrokkenheid van studenten.

• Verhoogde Betrokkenheid: Voor sommige studenten kan de verplichte deelname aan formatieve toetsen hun betrokkenheid bij het leerproces verhogen. Het besef dat de toetsen een essentieel onderdeel van hun opleiding zijn, kan hen motiveren om actiever deel te nemen en hun best te doen tijdens de toetsen.

• Motivatie en Verantwoordelijkheid: Verplichte deelname kan studenten ook helpen om verantwoordelijker te worden voor hun eigen leren. Het verplicht stellen van deelname aan toetsen kan hen aanmoedigen om vaker te studeren en zich beter voor te bereiden, wat hun motivatie kan verhogen.

2. Leerresultaten en Vooruitgang

De invloed van verplichte formatieve toetsen op leerresultaten en academische vooruitgang is aanzienlijk. Deze toetsen bieden waardevolle inzichten in de voortgang van studenten en kunnen hen helpen om hun leerdoelen te bereiken.

• Verbeterde Leerresultaten: Studenten die verplicht worden deel te nemen aan formatieve toetsen hebben doorgaans toegang tot regelmatige feedback. Dit helpt hen om hun sterke en zwakke punten te identificeren en gerichte verbeteringen aan te brengen, wat kan leiden tot betere leerresultaten.

• Voortgang Monitoring: Formatieve toetsen bieden leraren de mogelijkheid om de voortgang van studenten te monitoren. Dit stelt hen in staat om tijdig interventies te plannen en aanvullende ondersteuning te bieden waar nodig, wat de algehele voortgang van studenten bevordert.

Strategische Implementatie van Verplichte Formatieve Toetsen

Om de voordelen van verplichte formatieve toetsen optimaal te benutten, moeten onderwijsinstellingen zorgvuldig overwegen hoe deze toetsen worden geïmplementeerd en geïntegreerd in het leerproces.

1. Integratie in het Curriculum

De integratie van formatieve toetsen in het curriculum moet zorgvuldig worden gepland om ervoor te zorgen dat ze effectief bijdragen aan de leerdoelen en het leerproces.

• Curriculum Ontwikkeling: Zorg ervoor dat formatieve toetsen een integraal onderdeel zijn van het curriculum. Ze moeten aansluiten bij de leerdoelen en de inhoud die studenten moeten beheersen, zodat ze relevante en waardevolle feedback kunnen bieden.

• Afstemming op Leerdoelen: Ontwikkel formatieve toetsen die specifiek zijn afgestemd op de leerdoelen van de opleiding. Dit zorgt ervoor dat de feedback die studenten ontvangen direct bijdraagt aan hun ontwikkeling en voortgang.

2. Feedback en Ondersteuning

De feedback die studenten ontvangen na formatieve toetsen is cruciaal voor hun leerproces. Effectieve feedback moet duidelijk, constructief en gericht zijn op het verbeteren van de prestaties van studenten.

• Constructieve Feedback: Bied feedback die specifiek en constructief is. Studenten moeten begrijpen wat ze goed doen en welke aspecten verbetering behoeven. Dit helpt hen om gerichte acties te ondernemen om hun prestaties te verbeteren.

• Aanvullende Ondersteuning: Zorg voor aanvullende ondersteuning voor studenten die moeite hebben met bepaalde onderwerpen of vaardigheden. Dit kan bestaan uit extra oefenmateriaal, studiegroepen of één-op-één begeleiding.

3. Monitoring en Evaluatie

Het monitoren en evalueren van de effectiviteit van verplichte formatieve toetsen is essentieel om ervoor te zorgen dat ze daadwerkelijk bijdragen aan de verbetering van leerresultaten.

• Evaluatie van Effectiviteit: Voer regelmatig evaluaties uit om te beoordelen hoe goed formatieve toetsen bijdragen aan de voortgang en leerresultaten van studenten. Verzamel feedback van zowel studenten als docenten om te begrijpen wat goed werkt en waar verbeteringen nodig zijn.

• Aanpassing en Verbetering: Gebruik de evaluatieresultaten om formatieve toetsen aan te passen en te verbeteren. Dit zorgt ervoor dat ze relevant blijven en blijven bijdragen aan de ontwikkeling van studenten.

Balans tussen Formatieve en Summatieve Toetsen

Hoewel formatieve toetsen belangrijk zijn voor het ondersteunend leren, moeten ze worden aangevuld met summatieve toetsen om een volledig beeld van de voortgang en prestaties van studenten te krijgen.

• Aanvulling en Integratie: Zorg voor een balans tussen formatieve en summatieve toetsen in het beoordelingssysteem. Formatieve toetsen moeten de voortgang ondersteunen, terwijl summatieve toetsen de eindresultaten en competenties evalueren.

• Holistische Benadering: Gebruik een holistische benadering van beoordeling die zowel formatieve als summatieve toetsen omvat. Dit helpt om een volledig beeld van de leerprestaties van studenten te krijgen en biedt een eerlijke beoordeling van hun vaardigheden en kennis.

Conclusie

Verplichte deelname aan formatieve toetsen heeft een aanzienlijke impact op de leerprestaties van mbo-studenten. Deze toetsen bieden waardevolle feedback en ondersteuning die studenten helpt om hun voortgang te verbeteren en hun leerdoelen te bereiken. Door formatieve toetsen zorgvuldig te integreren in het curriculum, effectieve feedback te bieden en de effectiviteit te monitoren, kunnen onderwijsinstellingen ervoor zorgen dat deze toetsen bijdragen aan het succes van studenten.

Het doel is om een evenwicht te vinden tussen de verplichting om deel te nemen aan formatieve toetsen en het bieden van de nodige ondersteuning en feedback. Door een strategische benadering te hanteren, kunnen mbo-opleidingen de voordelen van formatieve toetsen maximaliseren en de leerresultaten van studenten verbeteren.

Investeren in een effectief formatief toetsingssysteem is essentieel voor het bevorderen van een positieve leerervaring en het verbeteren van academische prestaties in het mbo. Door continue evaluatie en aanpassing kunnen onderwijsinstellingen ervoor zorgen dat formatieve toetsen een waardevol onderdeel zijn van het leerproces en bijdragen aan het succes van hun studenten.

Geraadpleegde bronnen

• Kennisrotonde (2016). Op welke wijze, met welk doel en met welk resultaat kunnen we met succes formatieve toetsing inzetten in het onderwijs? Den Haag: NRO Kennisrotonde.
• Kirschner, P., Claessens, L. & Raaijmakers, S. (2018). Op de schouders van reuzen. Inspirerende inzichten uit de cognitieve psychologie voor leerkrachten. Meppel: Ten Brink Uitgevers.
• Schildkamp, K., Heitink, M., Van der Kleij, F., Hoogland, I., Dijkstra, A., Kippers, W. & Veldkamp, B. (2014). Voorwaarden voor effectieve formatieve toetsing. Enschede: Universiteit Twente.
• Sluijsmans, D., Joosten-ten Brinke, D., & Van der Vleuten, C. (2013). Toetsen met leerwaarde. Een reviewstudie naar de effectieve kenmerken van formatief toetsen. Maastricht: Maastricht University.

¹Onderzoek naar formatief toetsen specifiek in het mbo is tamelijk beperkt (4 studies0). De meeste van de 72 studies hebben betrekking op po en vo, waarbij mbo soms wordt meegenomen.